SOM, ofwel Strategisch Omgevings Management. Zo noemt mijn collega Marc Wesselink de manier van stakeholdermanagement die hij met een stel collega’s heeft ontwikkeld. Hij heeft dat vastgelegd in het onlangs uitgekomen Handboek Strategisch Omgevingsmanagement. Volgens mij de eerste poging om zo’n belangrijk onderwerp als stakeholdermanagement systematisch en principieel in een boek vast te leggen. 
 Marc heeft de kans gekregen om voor het Rotterdams Havenbedrijf zijn aanpak toe te passen op de aanleg van Maasvlakte II. Het succes ervan is dat er tegen het voornemen om deze grootschalige ingreep te doen zegge en schrijve één bezwaarschrift is ingediend.

Maasvlakte II

Het boek neemt Maasvlakte II als belangrijkste casus om de aanpak te beschrijven. Het bijzondere vind ik dat Marc niet alleen uitgebreid ingaat op de analyse en het omgaan met actoren, maar dat hij erbij stelt dat het niet alleen om actoren (stakeholders) gaat, maar zeker ook om de issues waarover de actoren zich druk maken. Omdat Marc sterk de nadruk legt op belangen en de noodzaak als projectleider verder te kijken dan de gemakkelijk kenbare standpunten van partijen, is zijn aanpak niet zomaar een techniek, maar een principiële houding en bijbehorende vaardigheden. 

Issues

Zoals uit de kabinetsformatie blijkt, zijn standpunten evenzovele hindernissen om overeenstemming tussen partijen te bereiken. Het gaat er dus volgens Marc om om door te vragen en te kijken naar de onderliggende belangen. Vaak blijkt er dan een gebied te zijn waar deze belangen overlappen. Bovendien analyseert SOM ook de issues (vraagstukken, kwesties) die in de ogen van partijen ontstaan door het voornemen van een partij zoals het Havenbedrijf. Door de inhoud (issues) in de overwegingen op te nemen ontstaat een veel groter, maar ook ingewikkelder speelveld om SOM te bedrijven. Volgens mij ook een relevanter benadering, omdat de projectleider daarmee kan bepalen wanner hij waarover met een bepaalde partij moet praten.

SOM is dus meer dan een managementtruc, maar een houding van een projectleider die principieel is: net zolang doorgaan met een actor totdat je zijn/haar belang hebt gevonden. En dat niet alleen aan het begin van een project, maar ook tijdens de rit. Geen wonder dat bv. Rijkswaterstaat naast projectleiders ook aparte omgevingsmanagers heeft aangesteld.

Belangen en doelen

In een bijlage bij het boek stelt Marc de vraag of deze benadering ook geschikt is voor programma’s. Het antwoord is mijnerzijds duidelijk: belangen hebben erg veel te maken met doelen. Programma’s zijn complexer dan projecten omdat het juist over doelen en soms tegenstrijdige doelen gaat. Stakeholders kunnen in programma’s kansen dan wel bedreigingen zien om hun belangen te bevorderen. Dan moeten ze in dialoog met het programma komen om deze belangen te realiseren, waarmee ze hun doelen beter nastreven en daarmee de strategie (en misschien zelfs het bestaansrecht) van hun organisatie realiseren. Daarmee kunnen SOM en programma’s samen meer bereiken dan wanneer ze hun eigen eenzame weg zouden gaan.

Marc Wesselink (Ronald Paul), Handboek Strategisch Omgevingsmanagement, Kluwer: 2010