Er bestaat een neiging om van verandertrajecten te roepen dat men die als proces aanpakt. Daarmee probeert de spreker aan te geven dat hij zich realiseert dat het bij verandering om meer gaat dan het invoeren van een nieuw systeem of het bouwen van een nieuw kantoor. Hij weet dat de aanpak van een project niet voldoende is. Dat scheelt want zojuist trof ik op internet de volgende tekst aan “Onze projectmanagers zijn in staat complexe projecten en programma’s te leiden in een omgeving waarin meerdere partijen en belangen meespelen en zij weten de dynamiek binnen hun projecten te beheersen.” Dat is de verwarring ten top.

Scheiden en onderscheiden

In IPMA-verband lijken we erin te slagen met elkaar het vakgebied van de projectmanager en dat van de programmamanager te (onder)scheiden. De projectmanager is heel goed in het bereiken van resultaten (output, producten). Dat is maar goed dat er veel van zijn die hun vak serieus nemen en ervoor zorgen dat afgesproken producten gerealiseerd worden binnen tijd en budget. Bij de overheid kunnen ze wel veel van die types gebruiken.

De programmamanager is heel goed in het nastreven van doelen: gewenste verandering van organisaties of delen van de maatschappij. Zij hebben de producten van de projectmanagers nodig, maar zij gaan nog een stap verder: namelijk dat de organisatie de producten ook daadwerkelijk gaat gebruiken en daarmee een effectiever en efficientere organisatie bewerkstelligt. Wat daar allemaal voor nodig is, noemen we dan een programma en geen proces.

Discipline betekent afbakenen

In deze context is een proces weer een derde werkvorm gericht op het bereiken van consensus tussen autonome partijen. Auteurs als Titus Bekkering en Hans de Bruyn hebben die manier van managen uitgebreid beschreven. De grote moeilijkheid bij het woord proces is dat andere auteurs verwijzen naar standaardprocessen in de organisatie zoals klachtenbehandeling, productie van paspoorten etc. Ofwel routines. Bij het woord proces moet je dus altijd vragen wat de spreker precies bedoelt.

Nu volstaat echter de conclusie dat proces in ieder geval niet hetzelfde is als een min of meer geplande verandering. Afhankelijk van de uitkomst kan je spreken van een programma of een project. Volgens mij moet je deze grenzen wel trekken, als je serieus genomen wilt worden in je vak. Want een ander woord voor vak is discipline en dat betekent weer dat je helder en consistent moet zijn in wat wel tot je vak behoort en wat niet. Op het PGM Open willen we het dus vooral hebben over programma’s waar binnen weer projecten, routines, improvisaties en processen kunnen voorkomen.