Onlangs heeft een student mij gevraagd waarom wij in ons boek Sturen op Samenhang geen aandacht besteden aan benefit- of batenmanagement. Dat was indertijd nog niet zo’n hot topic. We kunnen het echter gemakkelijk plaatsen onder het besturingscriterium van de doelgerichtheid. Daar gaat het er namelijk om zicht te krijgen op onder andere de realisatie van doelen (effecten, baten).
Gewenste baten zijn gewenste effecten
Gewenste baten zijn mijns inziens doelen of gewenste effecten die teweeg gebracht moeten worden door de inspanningen van het programma. Daarom vind ik het meten van effecten (=baten) absoluut noodzakelijk, anders vervalt de gehele raison d’être van een programma. Dus het sturen op doelgerichtheid (dwz maatregelen kiezen zodanig dat de gewenste effecten optreden) is een kernopgave voor de programmamanager. Dat kan je ook batenmanagement noemen. Voor mij is dat hetzelfde.
Voor het echte sturen op doelgerichtheid komt er dan nog bij dat je de effectiviteit van de maatregelen zou moeten beoordelen. Dus los van de vraag of de effecten optreden (wat al een behoorlijke inspanning op het gebied van monitoring betekent) moet je ook nog weten welke maatregelen/inspanningen tot dat effect hebben geleid: ofwel is er een causale relatie tussen inspanning en effect? Een principieel moeilijke vraag omdat dat een jarenlang onderzoek vergt. Maar je hebt het nodig om zo effectief en efficiënt mogelijk bij je doel/effect te komen.
Business case management
Aan het begrip batenmanagement kan je nog de vraag koppelen wat dan het verschil is tussen business case management en benefit management. Het besturen van een programma op doelgerichtheid doet een programmamanager voortdurend tijdens de looptijd van een programma. Met batenmanagement zit je heel dicht bij business case management. Ook daarbij gaat het uiteindelijk om het realiseren van de effecten. Er komt dan in de business case bij dat dat gebeurt onder afgesproken consequenties van tijd, geld, materialen, draagvlak etc. Over dat geheel zou de business case moeten gaan, terwijl baten alleen over baten (niet alleen monetair) gaan en niet over die andere zaken.
Integrale aanpak
In Sturen op Samenhang hebben wij geprobeerd programmamanagement als een integrale aanpak te presenteren waarin de programmamanager over alle aspecten van het programma (tempo, haalbaarheid, efficiëntie, flexibiliteit en doelgerichtheid) in één plan en één voortgangsrapportage overzicht probeert te houden. Ofwel: batenmanagement is een onderdeel van business case management. Batenmanagement lijkt op het sturen op doelgerichtheid, business case management is het sturen op alle THEFD-criteria en is in feite het totale managen dat de programmamanager moet doen. Ja, dat is administratie en dat wordt door professionals als lastig ervaren. Maar het is een noodzaak omdat je anders niets kan zeggen over voortgang, moment van stoppen etc.
Ik verwijs de lezer voor dit onderwerp graag verder naar een workshop Batenmanagement van Patrick Mulder en Effectsturing van Roger van der Kamp en Hans van der Heijden op de PGM Open.