Veel organisaties zoeken de doelen van programma’s te ver weg. Neem nou de Inspectie Gezondheidszorg. Die zou zo maar een programma Patientveiligheid kunnen maken. Doel van zo’n programma is logischerwijs een grotere patientveiligheid in 2011. Dat kan nog specifiek en meetbaar worden gemaakt door te stellen dat er per jaar 1000 patienten minder overlijden ten gevolge van foutieve ingrepen door artsen. Daar kan je vervolgens een heleboel inspanningen aan koppelen die dat doel ondersteunen. Dat maakt het programma echter moeilijk stuurbaar.

Een collega van mij gaat in zo’n geval terug naar de kerncompetentie van de organisatie: wat is jullie core business, wat leveren jullie aan output en is de relatie tussen die output en het doel logisch in een zin te bevatten. Dan blijkt dat er tussen de output en het doel vaak nog een hele keten van factoren is, waardoor de relatie tussen output en uiteindelijk doel gerealiseerd wordt. Dat betekent dat de betreffende organisatie slechts een heel klein deel van het doel kan beinvloeden, en dan misschien alleen nog maar zeer indirect. Voorbeeld: de inspectie Gezondheidszorg levert als output “inspecties” en “inspectierapporten”. Die laatste worden op hun beurt gepubliceerd, er komen kamervragen over en de rapporten belanden op de tafels van de ziekenhuisdirecteuren. Die gaan er vervolgens mee aan de slag en informeren de totale medische en verpleegkundige staf over de uitkomsten en aanbevelingen van de Inspectie. En pas als zij de aanbevelingen in concrete gedragsmaateregelen hebben vastgelegd, kan je verwachten dat het aantal patienten dat overlijdt, gaat verminderen. Kortom, de inspectie heeft slechts een minieme invloed op het gekozen doel.

Organisaties doen er dus goed aan een doel dichterbij te kiezen: in het voorbeeld een hoger bewustzijn van medisch en verkpleegkundig personeel van de oorzaken van overlijden van patienten. De daadwerkelijke gedragsverandering is dan een doel van een ziekenhuis. Dat maakt het programma beter bestuurbaarder, realistischer, acceptabel en te volgen in tijd, oftewel echt SMART.