Niet elk programma vergt dezelfde competenties van een programmamanager. Ibeling Ritzema denkt dat het type programma in sterke mate de vereiste competenties definieert. Vanavond heeft hij deze stelling en de toelichting erop voorgelegd aan de IPMA-interessegroep Programmamanagement. Dat leidde uiteindelijke tot vier verschillende profielen van de programmamanager.
Vier redenen leiden tot vier typen programma
De gedachtengang van Ritzema is dat niet alleen de opgave zelf onderscheidend werkt, maar zeker ook de redenen waarom een organisatie kiest de klus als een programma aan te pakken. In de ervaring van Ritzema zijn er vier soorten redenen die elk leiden tot een onderscheiden aanpak, organisatie en besturing. Zo is er een thema-programma: ingegeven door de vraag naar samenhang tussen allerlei activiteiten die beroep doen op hetzelfde budget. De tweede vorm is een regie-programma, waarin de besluitvorming tussen verschillende organisaties of onderdelen daarvan problematisch is. Dat is er een expert-programma waarin het opbouwen en vervolgens verspreiden van kennis centraal staat. Het vierde type is het integrale programma: een complexe verandering die los van de staande organisatie ontworpen en overgedragen moet worden.
Typeringen van de programmamanager
Als je deze vier types onderscheidt, is het niet moeilijk de stap te maken naar onderscheidende competenties van de programmamanager. De deelnemers aan deze avond komen tot de volgende typeringen van de programmamanager. Bij een thema-programma hoort dan een programmamanager die op de achtergrond als facilitator en supporter zijn werk doet. Een regie-programma wordt geleid door een spin in het web, een bruggenbouwer die verbindingen met alle partijen weet te leggen om de gezamenlijke doelen te bereiken. Het expert-programma vergt in het begin een stimulator die zich later ontwikkelt dan wel lzich aat vervangen door een productiechef die de kennis strak en goed georganiseerd verspreidt. In een integraal programma tenslotte leidt een ondernemende lijnmanager met veel domeinkennis en empatische scherpte het programma naar een goed einde.
Schaap met vijf poten
In de discussie die op deze typering volgde, bleek dat alle deelnemers het eens waren dat een “algemeen” profiel voor de programmamanager niet mogelijk is. Afhankelijk van de context en ook het stadium van een programma, is er een goede fit tussen programma en programmamanager. Dat leidt tot de conclusie dat het schaap met vijf poten (pionier, netwerker, projectleider, adviseur en regisseur) een onmogelijkheid is: theoretisch en praktisch.
In de beperking toont zich de meester
Het merkwaardige is wel dat Cito onder auspicien van IPMA wel beoogt programmamanagers te certificeren op maar liefst 29 competenties. Een kandidaat moet aannemelijk maken over alle 29 te beschikken. Nog net niet in één en hetzelfde programma, maar het komt er dicht bij in de buurt. Zijn we dan niet met zijn allen op zoek naar de steen der wijzen, die we nooit zullen vinden? Waar is ons meesterschap dat zich toont in de beperking?