Samenwerken is een conditio sine qua non, een noodzakelijke voorwaarde, voor programma’s. Als er geen samenwerking is, dan kan je je afvragen of je wel met een programma te maken hebt. Dat is onze stelling in het on-line boek Werken aan programma’s dat ik samen met Björn Prevaas publiceer op internet.
Gezamenlijke ambitie
Samenwerken is volgens ons meer dan alleen een gezellig samenzijn. Je hebt een gezamenlijke ambitie, je werkt aan een bijdrage ten behoeve van die ambitie, je schikt in voor een ander, je begeeft je in een intensieve interactie met anderen en je vertrouwt elkaar. Hoe moeilijk samenwerken is merk je van dag tot dag in je eigen werk. Ook de krant en het nieuws staan vol van mislukkingen in de maatschappij die voor een deel terug te voeren zijn op de voorwaarden voor goede samenwerking.
Tot zover geldt deze samenwerking ook nog voor elke organisatie. Als de dames en heren van Prorail en NS niet kunnen samenwerken, dan leidt dat tot storingen in de treindienst. Of als de ministers van de EU niet kunnen samenwerken, dan komt er niets van een Europees veiligheidsbeleid terecht, met ernstige consequenties.
De tijdelijkheid en het belang van een programma zet op dat alles extra druk. Voor de duur van het programma (of een deel ervan) , moet die samenwerking vrij snel van de grond komen. Uitgebreid de tijd nemen voor de ontwikkeling van de samenwerking staat vaak op gespannen voet met de tijdsdruk die in programma’s aan de orde is. Bovendien is er natuurlijk een gradatie in samenwerking: in projecten zal een hecht team, dat bijna dagelijks bij elkaar komt, een intensieve vorm van samenwerking nodig hebben. Een vergadering van managers over het programma, die eens in de maand gehouden wordt, is een wat lichtere vorm. Met al die variëteiten heeft een programmateam te maken.
Je wilt echt werken aan een programma
En dan is er nog de wilscomponent in programma’s. In zekere mate zijn medewerkers vrijwillig aan programma’s gaan deelnemen. Zij zijn aangetrokken door de uitdagende ambitie van het programma of het enthousiaste verhaal van de programmamanager. Dat betekent dat die ambitie spannend moet blijven en de programmamanager enthousiast, want de medewerker heeft het alternatief naar de lijn terug te keren. Binden en boeien heet dat.
Medewerkers krijgen te maken met een dubbele loyaliteit en verschillende managers. Het is dan buitengewoon belangrijk bewust voor het programma te kiezen en de consequenties van het werken in een programma op je netvlies te hebben en te accepteren. Als medewerker gestuurd worden door je manager is daarbij zeker geen goede conditie, je ‘moet’ het echt zelf willen.