Vorige week een interessante kick-off van een programma bijgewoond. Ik mocht in slechts 10 minuten uitleggen wat de kernpunten van de programmatische aanpak zijn. De doelgroep bestond uit een vijftal bestuurders van ziekenhuizen. De kernpunten van programma’s zijn: doelen, ontwikkelen en samenwerken (DOS). Uit de discussies daarna leid ik af dat de meesten de consequenties hebben begrepen.

Doelen

Met het uitvoeren van programma’s ga je sturen op doelen. In de meeste gevallen gaat het bij doelen om gedrag van mensen: grotere klanttevredenheid, meer gebruik van de fiets, meer museumbezoek etc. Omdat het hier over gedrag gaat, is de uiteindelijke uitkomst van een programma niet afdwingbaar zoals dat bij een project wel zo is. Met voldoende tijd en geld kan een projectleider garanderen dat de metrotunnel klaar is. Dat kan niet met het gedrag van de reizigers: je kan niet afdwingen dat er meer reizigers de trein nemen in plaats van de auto. Dat betekent voor bestuurders dat ze moeten accepteren dat een doel niet bereikt wordt dan wel op een veel later tijdstip ondanks de verstandige maatregelen die zijn genomen. Het betekent ook het aan de dag leggen van veel geduld. Tenslotte het normaal vinden van wijzigingen. Juist omdat gedrag moeilijk voorspelbaar is, moet je in een programma nieuwe maatregelen nemen om het doel dichterbij te brnegen.

Ontwikkelen

Een programma kent van nature onzekerheden. Het programmaproces kenmerkt zich ook door complexiteit van relaties tussen allerlei factoren en onbekendheid van terrein. Dat vergt een strategie van zoeken, toetsen, checken en stoppen dan wel opnieuw beginnen: ofwel vallen en opstaan. Ook dat hoort bij de werkwijze, dus daar moet je als bestuurder niet gek van opkijken.

Samenwerken

Doelen zijn vaak afhankelijk van meer dan één organisatie. Veel programma’s zijn dan ook samenwerkingsverbanden tussen meerdere zelfstandige organisaties: de leefbaarheid in een wijk wordt niet alleen door een gemeente bepaald. Ook scholen, politie, woningbouwverenigingen, ondernemers en vrije tijdsclubs hebben invloed op de leefbaarheid in de wijk.

De afhankelijkheid doelen aan deze actoren leidt vanzelfsprekend tot een afhankelijkheid tussen de verschillende organisaties. Om effectief te kunnen werken is er een vorm van samenwerking tussen verschillende organisaties noodzakelijk.

Deze zaken tegelijkertijd in de lucht houden alsmede de operationele taken van een afstand volgen is een zware opgave. Mar het zijn wel de consequenties van het doen van programma’s. Dus bestuurders moeten niet te gemakkelijk programma’s omarmen, als zij niet bereid zijn d consequenties te accepteren en daarnaar te handelen.