Het doen van programma’s in uitvoerende organisaties zoals de politie, zorg, brandweer en corporaties is extra spannend.
Gemeenten, provincies en waterschappen zijn wel gewend aan deze vorm van werken, omdat deze nauw aansluit bij de vorming en uitvoering van beleid. Maar voor uitvoerende organisaties ligt dat anders.
Nadruk op productie
Bij uitvoerende organisaties is de nadruk op productie groot. Het verrichten van wettelijke en andere taken neemt het grootste deel van de tijd in beslag, waarbij de uitvoering van het werk in veel vastliggende procedures is vervat. Met programma’s komt daar een heel andere dimensie bij: niet de procedure maar de opgave staat centraal. Het werk moet nog bedacht worden, de uitkomst in onzeker en het aantal partijen dat erbij betrokken kan ook nog eens groot zijn.
Programma’s doen daarmee een beroep op competenties waar de medewerkers en leidinggevenden niet op aangenomen zijn. Dat begint bij het idee dat de werkvorm niet vaststaat, maar dat de manager moet kiezen tussen een paar mogelijkheden. Ook daarna ligt het werk en de uitkomst niet vast, maar moet hij/zij daarover nadenken. Ook moeten zij nadenken over de capaciteit die voor dat werk nodig is, terwijl het gewone werk doorgaat. Zij moeten een afweging maken hoeveel tijd aan de routines en hoeveel tijd aan de projecten en programma’s besteed moet worden.
Omgaan met twee werkvormen
Daarnaast moeten de leidinggevenden omgaan met twee verschillende werkvormen in één organisatie, waarbij het gebruikelijke werk tamelijk hiërarchisch kan worden aangestuurd, terwijl programma’s juist een meer horizontale stijl vergen. Ook bestaat er een spanning tussen de korte termijn van het routinewerk en het lange termijn vooruitzicht van een programma.
Dat vooruitzicht bestaat uit het effectiever doen van je werk. Met het programma onderneem je een zoektocht naar nieuwe routines, die beter aansluiten op de vragen van klanten en burgers en op de ingewikkelde maatschappelijke context waarin veel medewerkers van uitvoerende organisaties moeten werken. Het betekent dus investeren ten koste van de huidige productie om later een betere productie te maken.