Programmamanager Ineke van der Ploeg zegt: “Om goed te kunnen functioneren, is alleen vakinhoudelijk goed zijn niet voldoende. Deze organisatie vraagt van je dat je kunt samenwerken in een complexe matrixorganisatie. ..Een goede performance in dit bedrijf heeft alles te maken met of je in staat bent invloed uit te oefenen zonder macht.” Deze uitspraak in het blad Leren in organisaties doet mij denken aan het boek van Hans Licht: Programmamanagement, regievoeren zonder macht.

Licht definieert programma’s zelfs als regisseren zonder macht omdat programma’s nu eenmaal niet hiërarchisch te besturen zijn. Volgens mij is hier sprake van een gigantische spraakverwarring. Want wat is invloed en wat is macht? De definitie van macht van Mulder luidt: ’een relatie tussen ten minste twee individuen of groepen waarin de één richting kan geven aan het gedrag van de ander of dit gedrag kan bepalen, en wel meer dan omgekeerd.’ Nou dat is ook invloed. Kortom, invloed en macht lijken hetzelfde te zijn.

Wat bedoelen de mensen dan als ze “zonder macht” zouden willen? Ze bedoelen vast niet dat ze niets meer voor elkaar kunnen krijgen in programma’s. Licht zegt eigenlijk dat het niet hiërarchisch kan: ofwel je kan het niet vanuit een bepaalde positie aan iemand anders opleggen. Je zult het moeten “uitonderhandelen” of mensen moeten overreden of overtuigen. Je maakt met andere woorden gebruik van andere bronnen van macht dan positie of formele bevoegdheden: bijvoorbeeld je kennis, of je kennissen of je eigen vaardigheden.

Volgens mij kan je dus niet zonder macht. Macht is een middel om zaken voor elkaar te krijgen. Vooral in de politieke wetenschap en de bestuurskunde gaat het hierover in een neutrale betekenis van het woord, vergelijkbaar met economen als zij het over geld hebben. Geld is van zichzelf niet vies of kwalijk. Alleen het gebruik ervan in bepaalde omstandigheden en met bepaalde doelen maakt dat het gaat stinken.