Je moet niet alleen de risico’s kennen, maar ook de kansen. Dit is een veelgehoorde verzuchting van een deelnemer aan een workshop risicomanagement. Het is een reactie op de azijnpisserige sfeer die rond risico-analyses kan hangen. Altijd een sombere blik, altijd problemen zoeken waar ze eerder niet waren. Dat is helaas maar al te noodzakelijk om te doen. Maar er zijn meer aspecten waar de programmamanager aan moet denken: de zgn kritieke succesfactoren voor een programma en externe ontwikkelingen rond zijn programma.

Externe ontwikkelingen

Je kan je voorstellen dat de conjunctuur, allerlei overheidsbeleid, klimaatverandering, demografische trends, internationale conflicten voor je programma grote betekenis hebben. Aan jou de taak om daarin een keuze te maken en te beslissen of en in welke mate je deze ontwikkelingen wilt volgen. Veelal maak je hier gebruik van formeel onderzoek of van externe deskundigen, onderzoekers, experts. In de vorm van panels of enquêtes kan je erachter komen hoe de ontwikkelingen eruit zien. Het nemen van gepast maatregelen doe je zelf, wellicht in samenspraak met de experts. 

Kritieke succesfactoren

Bepaalde kenmerken van de organisatorische en/of beleidsmatige omgeving waarin je je programma uitvoert, kunnen je programma maken of breken. Dit worden de kritieke (niet: kritische!) succesfactoren genoemd. De negatieve moet je zien te compenseren, de positieve moet je in je voordeel gebruiken. Hier veert de teleurgestelde programmamanager uit de aanhef op. Nu kunnen ook de kansen en positieve kenmerken aan de orde komen. Hoe kom je er achter? Daar is maar één antwoord op:
vragen aan anderen. Je kunt gebruik maken van modellen uit de organisatie-analyse, zoals het 7-S-en model van McKinsey, of het ESH-model van Weggeman cs. Rob van Es heeft een creatief boek geschreven waar hij allerlei perspectieven schetst om een diagnose te doen (Veranderdiagnose verschenen bij Kluwer). Hiermee krijgt de programmamanager wat meer instrumenten in handen dan alleen maar zoeken naar mogelijke negatieve gebeurtenissen in zijn programma.