In de recente uitgave van Idee, tijdschrift van D66, staat een interview met de nestor van het denken over macht, Mauk Mulder. Nog steeds is Mulder in de weer met macht in organisaties en het omgaan met macht. Ook in het kader van programmamanagement en veranderen is dit begrip aan de orde van de dag. Macht is volgens Mulder een objectieve zaak, niet te verwarren met reputatie wat een eigenschap is die anderen aan iemand toeschrijven. Mulder onderscheidt vier vormen: formeel, namelijk op basis van bevoegdheden. Deze vorm nemen programmamanagers graag als uitgangspunt: geef me bevoegdheden en dan zal alles terecht komen, lijkt dan de redenering.

Modelmacht

Er zijn nog drie andere vormen: modelmacht, expertmacht en sanctiemacht.  De programmamanager zou volgens mij naar model- en expertmacht kunnen kijken. Modelmacht ligt tegen autoriteit of gezag aan. Het gaat om mensen die voorbeeldgedrag en visie communiceren zodat anderen zich naar hen kunnen gedragen. Expertmacht is gebaseerd op de kennis die de programmamanager heeft. En dan volgt een interessante opmerking. “Minder-machtigen willen macht ondergaan” ofwel geen machtigen zonder minder-machtigen. Er bestaat dus een merkwaardige afhankelijkheid tussen twee partijen: de een kan niet zonder de ander. Ofwel er kan geen sprake zijn van machtelozen, want iedereen kan zich uiteindelijk onttrekken aan de macht van een ander. 

Wederzijds open overleg

Nog een andere belangrijke opmerking uit het interview: “Machtigen hebben de neiging hun macht te ontkennen en te bagatelliseren, want daar hebben ze belang bij. Machtelozen steken hun kop in het zand en doen alsof ze er niets mee te maken hebben en houden zo onbewust hun machteloosheid in stand.” Kortom, programmamanager zelfs je model- of expertmacht is beperkt tot de mate waarin de anderen jou toestaan macht uit te oefenen. Mulder stelt daar zijn elfde wet in het verlengde. Deze wet zegt dat de relatie tussen mensen gelijk is en dat wederzijds open overleg de oplossing is voor anders onevenwichtige relaties. Het werken aan deze vorm van omgaan met macht is zeker voor programmamanagers een belangrijke opgave, omdat zij vaak in een positie zijn dat “machtelozen” uiting geven aan hun ongenoegen door gewoon weg te lopen of niet mee te doen. De hiërarchische kaart spelen is in veel gevallen niet mogelijk, maar eigenlijk ook onwenselijk.

Meer over Mulder

Tenslotte kan iedereen met een computer het boek De logica van de macht van Mauk Mulder gratis downloaden. Dus vanaf heden heb ik Mulders’ bijbel bij me op de iPad. Zie voor meer over Mulder het weblog van collega Rudy Kor.