Veel programma’s zijn niet realiserend van karakter maar meer ontwikkelend. Vorige week stelde een manager mij de vraag in hoeverre hij programmamanagement kan gebruiken voor een kennisprogramma. Dat kan volgens mij, maar je moet je onmiddellijk realiseren dat je de verwachtingen van jezelf en de omgeving daarop moet afstemmen. De zekerheden die je misschien nog hebt bij een realiserend programma, heb je bij een ontwikkelend programma niet. Kennis en zeker innovatie bijvoorbeeld laten zich niet van te voren gemakkelijk voorspellen.
Flexibiliteit
Vanwege dat onzekere karakter zal een programmamanager op andere zaken sturen dan die van een realiserend programma. Flexibilteit lijkt mij bij kennis- en innovatieprogramma’s van groot belang. Je doelen zullen veel meer marges kennen, je zult alternatieven moeten hebben om tegenvallers en mislukkingen, die altijd voorkomen, te compenseren. Dat zal je aan je opdrachtgever duidelijk moeten maken. Serendipiditeit en overvloedigheid zijn volgens velen in dit veld noodzakelijk. Die woorden zijn een gruwel voor de managers die meer op tempo en efficiency zitten. Dat zijn begrippen die zich slechter verdragen met kennis en innovatie.
Helemaal moeilijk wordt het als dezelfde afdeling zowel zwaar in de realisatie zit, maar tevens ook kenniscentrum moet zijn op dat gebied. Dan is de kans op verwarring het grootst. De eindverantwoordelijke zal naar zijn financiers en toezichthouders de taal van een realiserend programma vertonen: “U steekt 40 miljoen in het bereiken van 10 hectare natuurgebied.” Dat is concreet en afrekenbaar.
Improvisatie
Dat kan niet met 200 miljoen voor innovatie (voorbeeld uit de krant van vanochtend). Dat dat 1 miljard extra oplevert voor exporterend Nederland is al helemaal hooggegrepen. Maar ook je vastleggen op een aantal technologische vondsten per 1 maart 2017 is al heel lastig te beloven. Dat betekent dat de innovatie- of kennismanager zichzelf in taalgebruik moet matigen, maar ook dat hij/zij zijn opdrachtgever en eventueel financier moet voorbereiden op veel meer onzekerheden. Daarom benaderen veel organisaties deze vorm van werken niet als project of programma, maar als een improvisatie.