Gedeelde smart is dubbele smart. Dat was de conclusie van een van de deelnemers aan een workshop Programmamanagement bij een collega adviesbureau. Ik gaf als voorbeeld van een smart-doel: 10 percent minder winkeldiefstallen op 1 januari 2012. Enkele felle reacties van deelnemers: “Als je op deze manier doelen gaat concretiseren en meetbaar maken, dan verhoog je de smart bij professionals op een onaanvaardbare wijze. Zo jaag je ze de gordijnen in! Het meten wordt een doel op zich en je krijgt calculerende medewerkers die zich alleen maar op de cijfers gaan richten.”

Ja, als het meten en cijfers najagen een doel op zichzelf worden, spoel je het kind met het badwater weg. Professionals gedijen het best als je ze veel ruimte geeft om hun vak uit te oefenen. Programmamanagement gaat echter ook om het bewust nastreven van gewenste effecten. Vanuit dat perspectief moet inzichtelijk worden wat de bijdrage feitelijk is van deze ongetwijfeld professioneel verantwoorde inspanningen. Daarom moet af en toe de vraag worden gesteld: Helpt het wat we doen? Het heeft geen zin allerlei acties te doen bijvoorbeeld in de jeugdzorg, als het effect nihil is. Dat is zonde van tijd en aandacht. De programmamanager moet die vragen stellen, alleen moet het beantwoorden ervan niet meer dan 10 percent van de tijd en energie van de professional vragen; anders spant hij het paard achter de wagen. Indertijd hebben wij in een regionaal samenwerkingsprogramma vele vragenlijsten ontworpen voor alle besturingscriteria die wij onderscheiden. Dat gaf zoveel bureaucratie, dat die na een jaar zijn vervangen door kortere overzichtelijker stoplichtrapportages.

Kortom, meet met mate!