In Hedikhuizen is in november een coöperatie opgericht. Deze gaat alle inwoners voorzien van duurzame energie. En dat alles in eigen hand: aanleg, opslag, beheer, en distributie. Een droom van veel Nederlanders komt uit. Tijdens het PGMOpen van 7 februari jl heeft Eugène Kuis dit resultaat toegelicht.

Programma duurzaamheid

Hedikhuizen is een kern van de gemeente Heusden met 100 woningen en 240 inwoners. Er zijn geen voorzieningen zoals een school, winkels, postkantoor, brievenbus etc. De bewoners zijn op zichzelf aangewezen. Zij hebben al jaren groot verzet tegen de gemeente Heusden gevoerd, omdat zij zich als kleinste kern verwaarloosd voelden. Een paar jaar gelden hebben zij meegedaan aan een burgerbegroting. Ook dat leverde niets op. Wel hebben zij een enquête onder de inwoners gehouden over welke issues er speelden. Een van de meest genoemde opgaven was duurzaamheid. Dat was vlak nadat in Parijs het Klimaatakkoord was getekend.

In 2016 zijn 5 vrijwilligers begonnen na te denken en onderzoek te doen naar de mogelijkheden van duurzame energie. Deze groep heeft zich uitgebreid tot 26 mensen (dwz een kwart van de woningen in Hedikhuizen). Deze mensen zijn erin geslaagd om een meerderheid achter de plannen te krijgen. Als oorzaken noemt Eugene de traditionele hechtheid van de mensen: iedereen doet mee, iedereen kent iedereen. De motivatie van de mensen komt ook voort uit de “verwaarlozing” van de dorpskern, niets verenigt zo als een gemeenschappelijke vijand. Het ziet er nu naar uit dat in 2025 alle woningen aangesloten kunnen worden op “eigen” elektriciteit en warmte. Wie niet wil kan gewoon op gas blijven werken. De coöperatie garandeert dat men de eerste 25 jaar voor dezelfde prijs energie geleverd krijgt. 

Programmamanager en bestuurder?

De vraag voor Eugène is: als bewoner en lid van de coöperatie ben ik ook programmamanager. Kan je dit als programma zien en is het verstandig om programmamanager te blijven? 

Of je een dergelijke opgave als programma kan zien, hangt volgens mij af van de fase waarin je verkeert. In het begin tot aan de oprichting van de coöperatie kan je jezelf heel goed zien als programmamanager. Omdat je op zoek bent naar de mogelijkheden die passen bij de ambitie, de relevante stakeholders, allerlei technische en sociale oplossingen voor praktische problemen, werkbezoeken aan andere gemeente etc kan je dat zien als het oriëntatie stadium van een programma. Daarbinnen ben je waarschijnlijk te werk gegaan als een proces, zoekend naar de overeenkomsten en verschillen tussen allerlei partijen, naar overeenkomsten en verschillen  in doelen en oplossingsrichtingen. Je bent aan het zoeken, kortom. Zonder precies te weten waar je naar zoekt, je wilt zo veel mogelijk informatie ophalen: divergeren heet dat in de proceswereld. 

Divergeren en convergeren, maar geen systeemverandering

Op het moment dat je gaat convergeren zit je al dichtbij de keuze of er een project of een programma van gaat maken. Als blijkt dat je een warmtenet en een beheerorganisatie gaat maken, doe het als project. Wil je concreter allerlei effecten bewerkstelligen zoals minder CO2 uitstoot, een groenere dorpskern, ed. dan kan je er een programma van maken.

Gegeven de definitie van transitie zou ik zeggen dat dit geen transitie is. Misschien een onderdeel ervan, maar een grootscheepse wijziging van het energiesysteem is mijns inziens niet aan de orde.

Kwartiermaker, procesregisseur, programmamanager: in het begin maakt het niet uit

Tijdens het oriëntatie stadium maakt het niet zoveel uit of je programmamanager, kwartiermaker, procesregisseur of iets dergelijks bent. Maar als dat stadium afgerond is en omdat je een coöperatie hebt opgericht waar je zelf bestuurslid bent, wordt de vraag relevant of je programmamanager én tegelijkertijd bestuurslid wil zijn. Mijns inziens moet je beide rollen niet als één persoon willen combineren.  In wezen moeten je collega-bestuursleden je aansturen en bijsturen (ofwel controleren). Dat is heel moeilijk. Maar je moet het ook niet doen als je in het uitvoeringsstadium komt. Dan moet je veel tijd besteden aan het praktische plannen en monitoren van de voortgang. Daarvoor kan je beter iemand anders aanwijzen, misschien zelfs wel extern.