Combinatoire innovaties ontstaan door de nieuwe combinatie van tot dan toe geïsoleerde kennisgebieden. Met innovatie wordt bedoeld waarde creatie. Dat is de stelling van prof. Dr. P.L. Iske waarover hij vrijdag zijn oratie hield. Schumpeter sprak hier voor WOII al van “neue combinationen”. Dat combineren van voorheen zelfstandige gebieden wordt bevorderd door sociale, procesmatige, virtuele en fysieke factoren, aldus Iske. Die vormen de omgeving die combinatoire innovatie gunstig kunnen beïnvloeden. Voor programmamanagers een relevant vakgebied, omdat zij vaak belast worden met vernieuwings- of innovatieprogramma’s.

Niet lineair

Ik begin met de proceskant omdat Iske hier meteen een belangrijk punt op tafel legt, namelijk dat innovatieprocessen niet lineair en voorspelbaar verlopen. Sterker nog, de mooiste innovaties zijn “toevallig” tot stand gekomen. Deze processen verlopen dus zeker niet als project. (Project)managers moeten de illusie achter zich laten dat deze processen tot in detail planbaar zijn. Het resultaat is onzeker, en kan mislukken. Maar ook die mislukkingen zijn succesvol als je er van leert om het op een andere manier weer te proberen. Daarom heeft Iske ook zijn Instituut voor Briljante Mislukkingen opgericht.

Diversiteit en overbodigheid

Sociale factoren hebben te maken met de menselijke verhoudingen. De mate van samenwerking, diversiteit, creativiteit, overbodigheid, open attitudes en timing. Vervolgens gaat het ook om virtuele ruimte: netwerken van interacterende mensen kunnen ook virtuele vormen aannemen, technische systemen kunnen gebruikt worden etc. Verschijningsvormen als communities of practice horen hier bij. En tenslotte, je zou het bijna vergeten, de fysieke omgeving. Een goedingerichte ruimte, met stilteplekken, ontmoetingsplekken, prettige en aangepaste verlichting zijn allemaal creativiteit bevorderende prikkels. Dialogues house van ABN/AMRO is daarvan een voorbeeld.

Mislukkingen waarschijnlijk

Als programmamanager van een innovatieprogramma gaat het om het creëren van deze factoren voor de omgeving van combinatoire innovatie. Uitkomst niet gegarandeerd, sterker nog mislukkingen zijn waarschijnlijk. De truc is wel daar maximaal profijt van te trekken. In mijn ogen moet je dan ook een opdrachtgever organiseren die de onzekerheid op de koop toe wil nemen. Vermelding op de hitlijst van briljante mislukkingen kan zijn of haar eeuwige roem zijn!